MARTIA IVLIA VALERIA SALONA FELIX

Salona, glavni grad rimske provincije Dalmacije, nastala je u središnjem dijelu istočne obale Jadrana, u dnu zaštićenog morskog zaljeva, pokraj ušća rijeke u podnožju planinskog masiva Kozjaka. Delmati, nastanjeni na okolnim gradinama, vrlo rano koriste povoljan položaj luke, a to privlači i isejske Grke te stvaraju emporij neophodan za trgovinu prema unutrašnjosti. Upravo na tom čvorištu trgovačkih putova formira se u vrijeme rimskog osvajanja delmatskog područja grad – colonia Martia Iulia Salona.

Osnivanjem Arheološkog muzeja u Splitu započinju arheološka istraživanja Salone i nastaju prvi planovi na kojima se ucrtavaju tada vidljivi segmenti grada (Vicko Andrić, Carlo Lanza). Sustavnim istraživanjem Frane Carrare (1846. – 1849.) utvrđen je potpuni perimetar grada. Njegov tlocrt i danas je osnova za izgled antičkog velegrada, što preuzima Ejnara Dyggve, koji je utvrdio razvoj grada na čijoj se analizi temelji poznavanje urbanizma Salone.